De messenger-app “Telegram” maakt ook chatgroepen met duizenden deelnemers mogelijk en is daarom populair bij laterale denkers en extremisten. Nu onderneemt het ministerie van Justitie een poging om de app nauwer te controleren.
In tegenstelling tot andere messengers en chatprogramma’s maakt Telegram ook groepsdiscussies met enkele duizenden gebruikers mogelijk. Dit is de belangrijkste reden waarom Telegram zo populair is bij laterale denkers en rechts-extremisten. De federale regering onderzoekt nu hoe ze de verspreiding van haat en agitatie via de koeriersdienst kan tegengaan. Een woordvoerster van het ministerie van Justitie zei maandag in Berlijn dat er ook wordt gezocht naar “een Europees uniform juridisch kader” in de omgang met Telegram.
“Telegram wordt in toenemende mate gebruikt in alle fenomenen die door het Federaal Bureau voor de Bescherming van de Grondwet worden waargenomen”, zei het Federaal Bureau in Keulen op verzoek. “Vooral aanhangers van de grondwettelijke beschermingsrelevante corona-ontkennerscène gebruiken het platform om hun eigen agenda te verspreiden en te mobiliseren voor demonstraties en evenementen.”
‘Telegram grijpt administratief nauwelijks in’
Telegram maakt ook “het ongecompliceerd delen van crimineel relevante video’s, afbeeldingen en audiobestanden mogelijk, grijpt nauwelijks administratief in in de inhoud en biedt zo de mogelijkheid om andere mensen te beïnvloeden”, zegt het Federaal Bureau voor de Bescherming van de Grondwet.
De minister van Binnenlandse Zaken van Thüringen, Georg Maier (SPD) ziet een toenemende neiging tot geweld in de protesten tegen de anti-coronamaatregelen van de staat. Dit is een van de redenen waarom hij voorstander is van beperkingen op Telegram. “Telegram is al lang geen pure berichtendienst meer, het is een sociaal platform geworden. Daar wordt geadverteerd voor demonstraties, ook daar wordt geweld opgeroepen, adressen worden door politici gepubliceerd. Dus hier moet actie worden ondernomen.” Maar hij uitte zijn bezorgdheid: “Het is gewoon moeilijk omdat Telegram geen Duits bedrijf is. Het is erg moeilijk om bij de verantwoordelijken te komen.” Telegram is gevestigd in Dubai.
Alternatief platform voor extremisten
Veel mensen over de hele wereld gebruiken Telegram voornamelijk voor 1-op-1 communicatie in een privé- of professionele context, zoals Wire, Signal, Whatsapp of andere messenger-diensten. Voor sommige gebruikers die vanwege extremistische inhoud zijn geblokkeerd voor YouTube of andere sociale netwerken, is Telegram echter een alternatief platform. Een voorbeeld is de Oostenrijker Martin Sellner van de Identitaire Beweging. Zijn Telegram-kanaal heeft meer dan 62.000 abonnees.
Martina Renner van de Linkse Partij, met wie Maier in Thüringen regeert, is principieel tegen de inmenging van de staat in de communicatiemiddelen van de burgers. Het lid van de Bondsdag is van mening dat de federale regering ook op diplomatiek niveau moet aandringen op de handhaving van de in Duitsland geldende wet. Uiteindelijk geldt echter het volgende: “Verboden en regulering kunnen het noodzakelijke politieke debat niet vervangen.”
AfD is strikt tegen elke regelgeving
De AfD, wiens leden en supporters ijverig Telegram gebruiken, is strikt tegen elke regelgeving. “De wet op de netwerkhandhaving moet worden afgeschaft”, zegt Joana Cotar, digitaliseringsdeskundige in de AfD-fractie. Het is terecht dat Telegram zich hiervan terugtrekt. Het staat iedereen immers vrij om rechtstreeks op te treden tegen de persoon die vermeend criminele content heeft verspreid via de messenger-service.
Net als minister Maier is het Federaal Bureau van Justitie nu van mening dat Telegram niet alleen een koeriersdienst is, maar een sociaal netwerk. Hierdoor is de Wet Netwerkhandhaving van toepassing op Telegram – net als op Facebook en Twitter. Dit vereist onder meer dat criminele inhoud snel wordt geblokkeerd of verwijderd.
“Geen overeenkomsten met regeringen”
De wet verplicht aanbieders ook om een gemakkelijk toegankelijk meldkanaal voor criminele inhoud op te zetten en een bevoegde ontvanger aan te wijzen voor verzoeken van Duitse rechtbanken. Aangezien deze beide nog niet bestaan, lopen er sinds mei twee boeteprocedures tegen Telegram. Het bedrijf heeft echter tot nu toe niet gereageerd en blijft daarom trouw aan de lijn die oprichter en algemeen directeur Pavel Durov al jaren volgt. Gevraagd naar een geschil met de Iraanse regering, schreef hij in 2015 op Twitter dat Telegram nog geen afspraken heeft gemaakt met regeringen en ook niet van plan is dat in de toekomst te doen.
Uiteindelijk blijft er in theorie maar één drastisch middel over: Apple en Google overtuigen om de Telegram-app niet meer aan te bieden om te downloaden. Degenen die het al hebben geïnstalleerd, kunnen er echter over blijven communiceren.
“Telegram was al vroeg populair bij extreemrechts”, zegt politicoloog Josef Holnburger van het Center for Monitoring, Analysis and Strategy (CeMAS), dat radicaliseringstendensen op sociale media waarneemt. In 2018 koos de Identitaire Beweging Telegram als het nieuwe platform nadat belangrijke profielen voor de beweging waren verwijderd op Instagram en Facebook. Volgens Holnburger wilde Telegram meer gedecentraliseerd zijn en richtte het tientallen regionale groepen op. Sinds dit jaar voegt hij eraan toe dat rechts in de VS op zoek is naar een nieuw platform na zeer slechte ervaringen met Gab en Parler.
