Door de hele bevolking te vaccineren, zorgen we ervoor dat een resistente variant van Sars-CoV-2 gaat groeien. Hierdoor lopen kwetsbaren gevaar, omdat de vaccins er niet tegen werken, betoogt natuurkundige Daniel Miedema
Ruim een jaar geleden dachten we dat het einde van de coronacrisis in zicht was. De farmaceutische industrie en de wetenschap hadden in een ongekend tempo vaccins ontwikkeld tegen het virus. De vaccins werden al snel gezien als hét instrument om terug te kunnen keren naar een normaal leven.
In navolging van andere landen startte Nederland begin dit jaar met het vaccineren van de gehele (volwassen) bevolking: jong en oud, kwetsbaar en gezond. Jonge gezonde mensen lopen zelf weliswaar weinig risico om ernstig ziek te worden, maar door hen te vaccineren wordt de verspreiding van het virus geremd. En dat is essentieel om de ziekenhuisbezetting beheersbaar te houden. We zijn inmiddels een klein jaar verder en er is helaas nog geen uitzicht op het einde van de crisis, maar wel op nieuwe ‘boostervaccinaties’ voor iedereen. Dit lijkt dan ook een cruciaal moment om te overwegen of de aanname dat je met vaccinatie een ander helpt terecht is.
Alfa, delta, et cetera
Hoewel de vaccins beschermen tegen ziekenhuisopname na besmetting met covid, heeft uitgebreid wetenschappelijk onderzoek uitgewezen dat al een paar weken na vaccinatie de bescherming tegen het oplopen van een besmetting beperkt is. Eenmaal besmet is er geen meetbaar verschil tussen gevaccineerden en ongevaccineerden om het virus over te dragen. De belofte dat je door vaccinatie de kans om een ander te besmetten vermindert, lijkt dus maar beperkt waar. De regering legt niet voor niets in toenemende mate weer de nadruk op het naleven van basisregels, ondanks een vaccinatiegraad van 87 procent.
Tot zover weinig nieuws. Maar er is nog een belangrijk argument dat pleit tegen massavaccinatie. Massavaccinatie zorgt voor ‘selectiedruk’ op het virus en dat kan paradoxaal genoeg leiden tot een grotere kans dat kwetsbare gevaccineerden besmet raken. Selectiedruk bij virussen komt in het kort hierop neer: een virus verandert continu door mutaties en dat zorgt voor de verschillende varianten (alfa, delta, et cetera) van Sars-CoV-2 waar we over horen. De varianten waar het vaccin goed tegen werkt, zouden we idealiter in de populatie willen houden om de effectiviteit van het vaccin hoog te houden. Door de hele bevolking massaal te vaccineren kunnen juist die varianten zich echter niet meer verspreiden. Wat we overhouden zijn de varianten die zich minder laten afremmen door het vaccin. De deltavariant is er zo een (of eigenlijk gaat het om subvarianten van delta, maar laten we het overzichtelijk houden en spreken over delta).
De verhoogde selectiedruk op het virus
Vaak hoor je dat het vaccin minder goed werkt omdat we nu met de deltavariant te maken hebben. Alsof die twee zaken los van elkaar staan. Massavaccinatie zorgt er juist voor dat een variant als delta kan gaan groeien. De deltavariant begon na aanvang van massavaccinatie in de lente met een rappe opmars, en die opmars ging sneller in landen waar meer gevaccineerd was. Precies dit scenario: een snelle opmars van een resistente variant enkele maanden na de start van massavaccinatie, was begin dit jaar al voorspeld door onderzoekers van onder andere Harvard Medical School. Daarnaast is het geen toeval dat de deltavariant mutaties heeft in het spike-eiwit, het deel van het virus waar de vaccins op aangrijpen.
We hebben dus door onze strategie van massavaccinatie een dominante deltavariant geselecteerd die zich steeds minder laat afremmen door de vaccins. Hierdoor hebben kwetsbare gevaccineerden een grotere kans om in contact te komen met een variant van Sars-CoV-2 die ook hen kan besmetten, met alle gevolgen van dien. Met iedere vaccinatie die gezet wordt in een jong gezond persoon verhogen we de selectiedruk op het virus, zonder de druk op de ic’s noemenswaardig te verlagen. Laten we dus snel stoppen met massaal vaccineren en boosteren, om te zorgen dat we een effectief vaccin overhouden voor de mensen die het echt nodig hebben. Want de nieuwe omikronvariant laat al zien dat het na delta niet afgelopen is met de evolutie van Sars-CoV-2.
