De oorlog in Oekraïne is op internet op de voet te volgen. Online verschijnen er dagelijks foto’s en video’s van de strijd. Maar nu het Oekraïense leger een groot tegenoffensief is begonnen rondom de zuidelijke stad Cherson, vraagt het om een totale informatiestilte.
Na een maandenlange voorbereiding heeft Oekraïne een tegenaanval gelanceerd in het zuiden van Oekraïne. De stad Cherson wordt al sinds begin maart door de Russen bezet, en Oekraïne wil het nu bevrijden. Rusland zou daar namelijk een referendum voorbereiden om het gebied formeel in te lijven.
Cherson ligt op een belangrijke strategische plek, aan de oever van de Dnjepr-rivier die van noord- naar zuid-Oekraïne stroomt. Het is met bijna 300.000 inwoners ook een relatief grote stad.
‘U zult geen concrete details horen’
Hoe het Oekraïense offensief verloopt, blijft grotendeels onduidelijk. Waar officiële Oekraïense bronnen de afgelopen maanden relatief veel informatie deelden over het verloop van de oorlog, vraagt president Zelenski nu om een informatiestilte.
Tijdens een recente toespraak zei Zelenski dat er voorlopig geen betrouwbare informatie komt over de Oekraïense tegenaanval: “Wilt u onze plannen weten? U zult geen concrete details horen. Want dit is oorlog, en zo gaat het tijdens een oorlog.”
De afgelopen tien jaar is zogenaamde ‘open source intelligence’ heel belangrijk geworden in oorlogen, stelt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga van de Universiteit Leiden. “Doordat iedereen tijdens een oorlog allerlei foto’s en observaties op sociale media plaatst, kan een tegenstander daar heel veel nuttige informatie uit destilleren met betrekking tot de locatie en bewegingen van materieel en eenheden.” Legers hebben zo veel minder geheimen voor elkaar.
Keerzijde van sociale media
Maar sociale media hebben ook een keerzijde, en die wil Oekraïne nu zo veel mogelijk beperken, zegt Osinga. “Open source intelligence heeft Oekraïne de afgelopen zes maanden goed geholpen, maar zou nu ook (bijvoorbeeld uit enthousiasme van Oekraïense burgers die worden bevrijd) tegen hen gebruikt kunnen worden.”
De Oekraïense strijdkrachten weten maar al te goed hoeveel impact foto’s en video’s op sociale media kunnen hebben. Twee weken geleden bombardeerde het Oekraïense leger een basis van de Russische paramilitaire Wagner groep nadat een Russische journalist de locatie van de basis per ongeluk in een foto publiceerde.
De journalist plaatste op berichtendienst Telegram foto’s van hemzelf met strijders van de Wagner groep. Op de foto’s was het adres te zien, waardoor de Oekraïners de basis raakten. Naar verluidt kwamen er meer dan honderd Russische huurlingen om bij de aanval.
Weinig betrouwbare informatie
Vanwege de terughoudendheid is er relatief weinig betrouwbare informatie over de strijd. Het Oekraïense leger publiceert nog wel dagelijks cijfers over hoeveel Russische soldaten en tanks het heeft neergeschoten. Daarnaast kijken analisten naar de video’s die nog wél via sociale media worden gedeeld. Van veel van die video’s is de herkomst onduidelijk.
Uit die bronnen lijkt het alsof Oekraïne inderdaad bezig is aan een behoorlijke opmars. Alle bruggen waarover de Russen Cherson konden bereiken, zouden onklaar zijn gemaakt. Eén van de leiders van de Russische bezettingsmacht in Cherson zou zijn gevlucht. Maar er schijnen ook nog duizenden Russische soldaten in Cherson te zijn, waardoor een bevrijding niet binnen een paar dagen zal lukken.
“Het Oekraïense leger wil geen straatgevechten in Cherson. Dat zou leiden tot hele zware verliezen,” zei de Oekraïense militaire expert Michailo Zjyrochov onlangs tegen de BBC. In plaats daarvan wil Oekraïne de Russen langzaam dwingen om zich terug te trekken uit de stad. Zo wil het voorkomen dat er een groot aantal burgerdoden valt.
